• лiтaрa.net | калекцыя |
Ганна Серада, “чалавек вандроўны”
Андрэй
Хадановіч, 6 лiстапада 2002
У горадзе Львове на дзіва шмат добрых паэтаў. Яшчэ больш там добрых паэтак.
Украінскія калегі нават ужываюць спэцыяльны тэрмін “львоўская жаночая паэзія”.
Тэрмін прадугледжвае грунтоўную філялягічную абазнанасьць і ў добрым сэнсе
слова традыцыйнасьць, набор звычайных для сусьветнай паэзіі матываў і клясычны
спосаб вершаскладаньня.
Амаль нічога зь пералічанага не датычыць Ганны Серады. Яна іншая – як у сваіх
“вершаваных паводзінах”, так і ў бачаньні сьвету. Людзі, якія добра ведаюць
Ганну Сераду, кажуць, што яна глядзіць на сьвет зь іншага боку. Тое, што можна
ўбачыць з такога гледзішча, добра люструецца ў ганьніных малюнках, лістах, якія
так нагадваюць вершы прозаю, і ўласна вершах. Яе кніга – “Homo viator” –
“Чалавек вандроўны” – і выглядае не зусім кнігаю вершаў. На няцотных старонках
чытаеш вершаваную лірыку, на цотных – таксама лірыку, але ўжо ў лістах, і
паўсюль – цікавыя малюнкі выхаванкі Львоўскай Акадэміі Мастацтваў.
Ганна – даруйце шкалярскі пэдантызм – паэтка некалькіх тэмаў. І першым
прыходзіць да галавы Львоў, горад, якога ў яе вершах так шмат, што ён ужо ня
толькі пачатак і канец усіх жыцьцёвых каардынат, але й адзіны магчымы спосаб
існаваньня:
Калі б нехта спытаў,
Чым хачу я быць (адным словам),
І падумаць хвілінку даў,
Я адразу сказала б:
Львовам.
Другі любімы канёк аўтаркі – развагі пра творчасьць і творцу. Ганна як ніхто
іншы адчувае ўсякую фальш, усякі штамп, усякую ненатуральнасьць. Нават
паводзіны вар’ятаў выглядаюць у яе вачах непераканаўча. Што ўжо казаць пра
паэзію зь яе ўтаноўкаю на гранічную шчырасьць?
Верш –
гэта амаль як:
– Верыш?
А ўсё, што больш (традыцыйная рыторыка, запазычаныя ў кніжках пачуцьці, нават
такая аздоба, як рыфма), зусім па-біблійнаму, – ад злога.
Ганна Серада мае візітоўку, якой можна пазайздросьціць. На візітоўцы напісана:
“Анна Кірпан (яе сапраўднае прозьвішча), чалавек”. Хочацца дадаць, рэдкі
гатунак homo sapiens – homo viator.
Ганна Серада
…
Ні да чаго не прывязаная
ні да якіх сыстэм каардынат
ні да якіх сонечных сыстэм
сплываю ў часе
й вібрую ў прасторы
у Львове
на чацьвертым паверсе
ў халодным пакоі інтэрната
…
Ня дай вам Бог
пісаць вершы
альбо пакутаваць
на нейкую
скурную
хваробу
…
Я, што выкляла словы
НАТХНЕНЬНЕ
ПАРЫЎ
РАССТАНЬНЕ
зьнемагаю безь цябе ў горадзе,
працятым сумам,
бязглузьдзіцаю
і тралейбуснымі дратамі.
…
У нашай крыві
хвалюецца
спрадвечны акіян,
што памятае
прылівы
й адлівы
і пытаецца пра месяц.
Што мяне так цягне
на дахі
і ў сутарэньні?
…
ты мужчына – ужо мінуў
іншыя – прыйдуць
заўтра
(не патрабую нікога
цяпер)
пупавіны
нованароджаных словаў
перагрызаю
сама
…
Дрэвы азяблыя й мокрыя
Ікаюць, чыхаюць, трымцяць,
бо халодна.
Мне абрыдла ўсё, апроч гэтага горада,
Што сабою штодня мяне лекуе.
Паводле рэцэпта – так і трэба,
Кожнага дня – зранку, у абед і ўвечар –
порцыю Львова.
…
Калі чытаю вам
вершы –
быццам бы
распранаюся
перад лекарам.
…
Я не хачу быць паэтам
Я не хачу быць мастаком
І нават мадэльерам
Лепей я буду квашанаю капустай
Столькі праблем
адпадае
аўтаматычна
Асабліва гэтая –
ісьці альбо не на пары
Ці гэтая –
якія апранаць калготкі
Ці гэтая –
колькі цукру ў гарбату класьці
Ну не жыцьцё, а проста шчасьце
Ляжыш сабе
і ня хочацца нават,
для прыкладу,
пайсьці ў душ…
Ляжыш сабе ціхусенька
разам з драбкамі
часныку ды морквы
Мэдытацыя такая…
СТОП!
А морква хто?
Хто морква?
Можа, ты?
…
Стаюся гадзіньнікам.
Адлічваю час.
Розум захрас загруз завяз.
Перапляліся хвіліны.
Я – храномэтр:
Час адзначаю плынны.
…
Я вельмі хутка старэю:
Штодня – на дзень,
Штомесяца – на месяц,
Дванаццатага чэрвеня – на год.
Часам гэтае адчуваньне прыглушаецца
Добрым спэктаклем у тэатры,
Прыемнай размоваю з кімсьці,
Але цалкам не сьціраецца.
…
пасярод ночы
як пасярод кветкі
трэба гаварыць
вельмі ціха
…
Угодкі сьмерці таполі
і неба пустое і бледнае
мы сядзім знадворку
і ўглядаемся ў вокны
даўно не нашага дома
а ў доме раптам падаюць рэчы
і крышацца абразы
угодкі сьмерці таполі
дарога да болю пустая без
апалага лісьця
ў лістападзе
…
з падсьвядомасьці
як водаправодчык зь люка
выбіраюся
шторанку
на асфальт
шкада
што мяне
ніхто
незнарок
не замкне
знадворку
…
Добра бавіцца вэрлібрам,
як лянівы хтось, як я –
пішаш, і ня знаеш мукі,
калі рыфма не ідзе.
Ты развалісься ў фатэлі,
а нагамі – у камін,
і, напіўшыся какавы,
забамберыш верш круты.
Рыфму ж паспрабуй прыдумай!
Тут алоўкі тры згрызеш,
абкусаеш вусны й пальцы
і палезеш на сьцяну.
Я настойліва вам раю
(хіба хто зусім пэдант):
не рыфмуйце вашы вершы
ў цяжкія для ўсіх часы!
…
У цягніку
ў невыгодным крэсьле
скруціўся й заснуў
маленькі калека
тое крэсла было
якраз па ім.
…
вар’яцтва –
рэдкае дзіва:
шмат у каго яно
выходзіць
надта фальшыва,
быццам
у дрэнным кіно.
А мне
звар’яцець бы
чыста.
І шчыра й –
не для людзей.
Прыватна так,
прамяніста
хадзіць, як вечны юдэй.
…
Я маю акно,
што, уласна,
не выконвае
сваёй
спрадвечнай
функцыі –
а выглядае
на сапраўднае.
што зь ім,
неслухмяным,
рабіць?
з акном,
пад якім не сьпяваюць сэрэнад,
з акном,
у якое
ня кідаюць запісак,
зь якога
я ніколі ня скіну
лесьвіцу…
я ўся ў роспачы:
гэта ж акно,
празь якое
мяне ніколі ня выкрадуць!
І што з таго,
што яно празрыстае
і там за ім матляюцца дрэвы –
гэта можна ўбачыць
і на дварэ…
замураваць хіба, ці што?!
каб ведала…
Прадмова і пераклад з украінскай Андрэя Хадановіча
паводле: Анна Середа. Homo viator. Івано-Франківськ, 1998.
©
лiтaрa.net, пры перадруку не забудзьцеся паставiць на нас спасылку