Андрэй Хадановіч

Землякі, альбо Беларускія лімэрыкі


Лімэрыкі (пэданты ставяць націск на першым складзе) — паэтычны жанар, выпрабаваны гісторыяй. Паводле паданьняў, яны паходзяць з Ірляндыі, з аднайменнага места Лімэрык (ці Лімрык), жыхары якога пяялі жартаўлівыя песьні й спаборнічалі гэткім чынам у бязглузьдзіцы. Іншыя спробы вытлумачыць этымалёгію назова не вытрымліваюць крытыкі. Першапачаткова лімэрыкі існавалі ў фальклёры, а пасьля трывала атабарыліся ў ангельскамоўным (і ня толькі) красным пісьменстве. Вялікі дзякуй Эдварду Ліру, які ў сярэдзіне ХІХ ст. напісаў «Кнігу бязглузду» — шэдэўр ангельскай паэзіі абсурду. Кніга складалася менавіта зь лімэрыкаў і адразу выклікала шмат перайманьняў. Гэты літаратурны гатунак дажыў і да нашага часу. Ён традыцыйна ўспрымаецца як жанар дзіцячай літаратуры. (Але ня толькі: яскравы довад — шматлікія пахабныя лімэрыкі!) Адметная рыса гэтых вершаў — спалучэньне неўтаймоўнай фантазіі й пэдантычнага захаваньня жорсткіх фармальных канонаў. Гэта амаль заўсёды напісаныя анапэстам пяцірадкоўі, дзе першы, другі й пяты радкі даўжэйшыя й рымуюцца міжсобку, а зрымаваныя паміж сабою трэці й чацьверты радкі — на стапу карацейшыя. У першым радку звычайна называецца герой верша, яму папярэднічае эпітэт-прыметнік (найчасьцей — нейкая недарэчная якасьць, зь якой і вынікае ўвесь далейшы нонсэнс), ёсьць таксама згадка пра населены пункт (найлепей, каб ён быў непрыдуманым), назоў якога й выносіцца ў канец радка й стаецца першым рымам. Засталыя радкі твору — ляканічны й сьмешны аповед пра абсурдныя падзеі з удзелам згаданага героя. Звычайна ў якасьці населеных пунктаў фігуравалі ці то ангельскія месты й мястэчкі, ці то далёкія, падкрэсьлена экзатычныя тапонімы. Аўтару гэтых радкоў падалося цікавым насяліць псэўдаангельскім нонсэнсам беларускія гарады і вёсачкі, родныя, прыветныя, аддаючы даніну павагі вельмішаноўным землякам. Усе апісаныя ніжэй падзеі, натуральна, выдуманыя, і ўсе магчымыя супадзеньні з рэальнымі асобамі, канечне ж, выпадковыя.


        Выкшталцоны п'янюга ў Ашмянах
        разьбіраўся ў напоях духмяных:
        за парфумай, дальбог,
        зранку бег з усіх ног,
        скажам шчыра,
        — ня надта слухмяных.

        Прававерны раскольнік з-пад Веткі
        не садзіўся за стол без сурвэткі,
        без відэльца й нажа,
        без кадзіла й крыжа,
        што пацьвердзяць шматлікія сьведкі.

        Паліглёт-мнагажэнец з Чачэрску
        да жанчын заляцаўся па-зьверску:
        ім уголас чытаў
        комсомольский устав
        ды паэму «Курган» па-шумэрску.

        Партызан зь Белавескае пушчы
        смажыў бульбу на рыбіным тлушчы.
        Жыў, нібы багацей,
        ды баяўся гасьцей,
        бо, на жаль, быў зусім непітушчы.

        Сэксуальны маньяк з Маладэчна
        прасталыткам быў рады сардэчна:
        іх, нібы сутэнэр,
        запрашаў на пленэр
        і даводзіў: так жыць небясьпечна!

        Далікатная дзеўчына з Брагіна
        не зьвяртала і ў лаянцы ўвагі на
        існы ў лексыцы мат,
        нібы той аўтамат,
        прамаўляючы «пэніс» ды «вагіна».

        Аднаяйкавай тройні з-пад Мядзелю
        на траіх адно далі імя дзеля
        большай згоды ў сям'і,
        ды браты-гультаі
        ўсё адно між сабою ня ладзілі.

        Дысыдэнт па дарозе ў Пружаны
        быў сустрэтым ваўком напужаны
        і пасьля часьцяком
        нат з «ганебным ваўком»
        ветлым быў і казаў «паважаны».

        Малады ваўкалак з Ваўкавыску
        меў даволі прыгожую пыску,
        у дзіцячым садку
        працу вёў у гуртку
        й атрымаў гарадзкую прапіску.

        Вуграваты вугор каля Берасьця
        мізарнеў на самоце ды ў шэрасьці:
        ўсіх цнатлівых нявест
        звабіў цёплы зюйд-вэст,
        ўсе ў Саргасавым моры на нерасьце.

        Аднагорбы вярблюд з Магілёва
        да законнасьці ставіўся плёва,
        ды на ўласным гарбе
        зьведаў КК РБ
        і Статут ВКЛ дэталёва.

        Самы шчыры палітык з-пад Шклова
        даў насельніцтву чэснае слова:
        будзе водка й расол!
        Моцны цешыўся пол —
        і рыдала другая палова.

        Пачатковец-празаік зь Нясьвіжу
        пэнталёгію склаў для прэстыжу.
        Як назваць? «Пэнтагон»?
        Можа, «Пэнтамэрон»?
        Перавагу аддаў «Пяцікніжжу».

        Да шляхетнай паненкі з Заслаўя
        так нядоўга каханьнем палаў я!
        Я сказаў ёй: «Мужчыны
        Порткі праць не павінны!»,
        А паненка: «У нас раўнапраўе!»

        Абяцанкам палітыка з Горадні
        не даюць болей веры ні горад, ні
        сужаніца, ні дзеці.
        Ой, што робіцца ў сьвеце!
        Ой, відаць, пачынаюцца гора дні!

        Рэстаранны музыка ў Вялейцы
        Баха граў на электражалейцы.
        А Яган Сэбасьцян
        меў шыкоўны баян
        і шабашыў на вузкакалейцы.

        Сын старога музыкі ў Вялейцы
        грае джаз на той самай жалейцы
        й толькі вольнай пары
        любіць ВІА «Сябры»
        й аддае перавагу батлейцы.

        Неразважны сатырык з-пад Слоніму
        вершы надрукаваў без псэўдоніму
        супраць уладара –
        і за спробу пяра
        атрымаў... (Не знаходжу сыноніму.)

        Рызыкоўныя гоншчыкі зь Ліды
        выпрабоўвалі супэрбаліды...
        Сёньня кожны жыхар
        хлопцаў ведае ў твар:
        гераічныя ў іх інваліды!

        Патрыёт-пабіраха з Смургоняў
        ў знак пратэсту жабруе ў вагоне
        і сьвядома бярэ
        толькі дробныя «рэ»:
        на буйных не малююць «пагоні»!

        РНЕшнік-суворавец з Кобрыню
        не баіцца ні ўдава, ні кобры, ні
        каракурта, бо ён
        сам нібы скарпіён,
        «дзяржбясьпекай» як зброя адобраны.

        Найскептычная жэншчына з Рэчыцы
        атрымала пасаду дасьледчыцы.
        Запярэчыш старой –
        толькі скепсьціш настрой:
        найскептычным вой кепска пярэчыцца!

        Найнавейшы расеец з-пад Копылю
        ў патрыманым катаецца «опэлі»:
        гаспадар год таму
        не патрапіў ў турму
        й пахаваны ў мясцовым нэкропалі.

        Сама праведны рэзьнік з Лагойску
        стаў рабіць абсалютна па-гойску:
        праз сваю дабрыню
        забівае сьвіньню,
        бо сыны ва Ўкраіне, у войску.

        У сям'і чарнасоценца з Доўску
        сын у сьне гаварыў па-жыдоўску.
        Бацька помсьціць гатоў,
        закрычэў: «Бі жыдоў!»...
        А пасьля дараваў па-бацькоўску.

        У зьбяднелага шляхціца з Крэва
        ні гарэлкі няма для сугрэву,
        ні гуркоў, ні масьлін,
        ані іншых расьлін, –
        акрамя геральдычнага дрэва.

        Сэнбэрнар у папа з Маларыты
        меў вялізарныя габарыты,
        бачыў смачныя сны
        пра кавалак мясны
        й памятаў, дзе калега зарыты.

        Патрыётка ад мужа з Драгічына
        патрабуе праўдзівага вычыну:
        «Страшна кінуць ва ўрад
        самаробны снарад –
        хоць прыбі да падлогі масьнічыну!»

        Будаўнік камунізму у Трабах
        век-вяком мізарнеў у прарабах,
        у мясцовых «кідал»
        выкладаў «Капітал»,
        рэшту часу цягаўся па бабах.

        Ісламіст-бээнэфавец з Іўя
        кажа: «З ласкі Аллага адкрыў я
        рэлігійны сакрэт:
        пуп зямлі – мінарэт,
        а навокал – свабодная Крыўя!»

        Беларусы з памежных Друскенікаў
        не ўжываюць ніколі займеньнікаў:
        бо агульнае «мы» –
        верны шлях да турмы,
        а «яно» – верны шлях шызафрэнікаў.

        У нарколяга з Мар'інай Горкі
        аксыёму, што сьпірт – вельмі горкі,
        кожны ведае сын,
        асабліва адзін,
        што ня ўнік выхаваўчае поркі.

        Прыгажуня й распусьніца зь Мёраў
        паказала каханку свой нораў:
        «Я сэкс-бомба, і ты,
        хоць і надта круты,
        не хадзі да мяне безь мінёраў!»

        Улюбёнец жанчын з Баравухі
        быў гарбаты, рабы, віславухі,
        кірпаносы, крывы
        і суцэльна сівы
        ад сардэчных турбот і сівухі.

        У «прасунутай» школе ў Глыбокім
        навучаньне было аднабокім:
        кантрацэпцыя ў ранцах,
        бо аб СНІДзе і пранцах
        ўсім вядома даўно назубок ім.

        Два хлапцы да красуні з-пад Шчучына
        сябрука прывялі на заручыны.
        Ўспамінала дарма,
        хто жаніх, – і з трыма
        заручылася. Дочкі вы сучыны!

        Гумарысты да снайпэра зь Лёзна
        па ўспамогу зьвярнуліся сьлёзна.
        Ой, ня ўнікнуць бяды:
        той паўсюль і заўжды
        падыходзіў да жартаў сур'ёзна!

        Валацуга, прыехаўшы ў Друю,
        палюбоўніцу ўбачыў старую.
        Сьлёзы сотняю бруй:
        «Дарагая, даруй!»
        А каханка ў адказ: «Не дарую!»

        Прарасійскія гопнікі ў Гомелі
        прэзыдэнта надзвычай багомілі,
        лукамол, кадэбэ...
        Ды пазналі сябе
        ў сьцёбных вершах – і аж зьнерухомелі.



Головна сторінка | Андрей Хаданович | Форум

Джерела: Наша Ніва, Беларуская Палічка














Hosted by uCoz